Instytut Pamięci Narodowej Święto 10. Pułku Ułanów Litewskich - Białystok, 13 maja 2023 - Aktualności -

Święto jest pamiątką wielkiego sukcesu ułanów, jakim było dojście do Dniepru w 1920 roku. Dokładnie 8 maja 1920 r. żołnierze 10. Pułku Ułanów Litewskich, goniąc bolszewików, dotarli do Dniepru, w którym napoili swoje konie. 

Na uroczystości Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku reprezentował dyrektor - dr Marek Jedynak.

Podczas wydarzenia nasz archiwista - a przy okazji rekonstruktor historyczny i żołnierz 1Podlaskiej Brygady Obrony Terytorialnej - Piotr Siwicki został uhonorowany Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, nadanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP. Aktu dekoracji dokonał wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski oraz wicewojewoda dr Bogusława Szczerbińska.

Historia 10. Pułku Ułanów Litewskich sięga powstania listopadowego. Odtworzono go w listopadzie 1918 r. w majątku Pietkowo k. Łap. Pułk Ułanów otrzymał nr 10, a w później czasie „Litewskich”, ze względu na fakt, że formowali go w większości ochotnicy z terenów dawnego historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Na szkolenia do pułku przyjeżdżali m.in. oficerowie ze Szwecji, czy też Finlandii. Latem 1922 r. zapadła decyzja o przeniesieniu Pułku na stałe do Białegostoku.

Jak podkreślił dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku: "nie możemy zapominać również o ich chwalebnym udziale w Bitwie Niemeńskiej". W 1944 r. doszło do konspiracyjnego odtworzenia 10. Pułku Ułanów Litewskich (spieszonego) staraniem V Inspektoratu Białostockiego Armii Krajowej i VI Inspektoratu Grodzieńskiego AK w obwodach: Białystok miasto i Wołkowysk. W tym okresie żołnierze jednostki przeprowadzili kilka akcji bojowych i potyczek z Niemcami.  Żołnierze pułku walczyli m.in. w Bitwie Warszawskiej i obu wojnach światowych.

Dziś o pamięć formacji dbają współcześni ułani: pasjonaci historii i miłośnicy konnej jazdy, zrzeszeni w stowarzyszeniach w całym województwie.

Spadkobiercą tradycji 10 Pułku Ułanów Litewskich jest 18 Białostocki Pułk Rozpoznawczy, którego sztandar zdobi wzierunek odznaki 10 Pułku, a jego 5 kompania używa proporca o układzie i barwach proporczyków 10 Pułku Ułanów.

Warto podkreślić, że nie zawsze kultywowanie tradycji było tak łatwe jak dziś. W Polsce Ludowej władze oficjalnie zabroniły świętowania 8 maja.