E-Księgarnia-
Pułkownik Edward Józef Godlewski (Źródło: Zbiory WBH-CAW w Warszawie) -
Pułkownik Edward Godlewski wręcza marszałkowi Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu odznakę pamiątkową 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich. Warszawa, czerwiec 1938 r. (Źródło: Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)
Kim był ów generał i jakich czynów dokonał?
W okresie Wielkiej Wojny 1914-1918 był oficerem armii rosyjskiej i I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Za bohaterskie czyny z wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 dwukrotnie wnioskowano o odznaczenie go Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. W latach międzywojennych oficer zawodowy polskiej jazdy/kawalerii, z nienaganną służbą liniową w 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich ze Lwowa (do 20 XII 1930 r. dowódca szwadronu, kwatermistrz i zastępca dowódcy pułku) i 20. Pułku Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego z Rzeszowa (dowódca pułku w latach 1931-1936). 6 lutego 1936 r. objął w stopniu pułkownika dowództwo nad macierzystym pułkiem ułanów jazłowieckich, z którym to wziął udział w wojnie obronnej 1939 r., wsławiając się m. in. brawurowo wykonaną szarżą pod Wólką Węglową i przebiciem się jego żołnierzy do obleganej przez Niemców Warszawy.
W latach 1939-1944 aktywny działacz struktur konspiracyjnych Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do jesieni 1942 r. inspektor kierunkowy Komendy Głównej ZWZ-AK na Okręg Białostocki, a następnie do 24 marca 1944 r. komendant Obszaru Białostockiego AK. Po formalnym zlikwidowaniu obszaru przeniesiony z powrotem do Komendy Głównej AK, po czym w maju mianowany komendantem Okręgu Kraków AK, a 24 lipca 1944 r. dowódcą Grupy Operacyjnej AK „Kraków”. W cztery dni po tym wydarzeniu awansowany do stopnia generała brygady. W październiku 1944 r. aresztowany przez niemieckie Gestapo i poddany intensywnym przesłuchaniom w krakowskim więzieniu policyjnym na Montelupich. W grudniu 1944 r. wywieziony przez Niemców do obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. W lutym 1945 r. przeniesiony do obozu w Mauthausen, gdzie zmarł z głodu i wycieńczenia organizmu, nie doczekując wyzwolenia przez wojska amerykańskie.
Za znakomite dowodzenie pułkiem we wrześniu 1939 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. Osiemnaście lat wcześniej otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari o numerze 2627, nadany mu za bohaterską postawę w bitwie z bolszewikami pod Smarzowem, w której to w stopniu podporucznika dowodził 4. szwadronem 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich. Szczegółowy opis tego czynu bojowego odnajdujemy w archiwalnym wniosku odznaczeniowym z 26 sierpnia 1920 r., w którym jego przełożony dowódca tak o nim napisał:
Niniejszym przedstawiam z prośbą o poparcie przedstawienia ppor. Godlewskiego, dowódcę 4 szwadronu, do odznaczenia krzyżem „Virtuti Militari” 5 kl. za to, że w bitwie pod Smarzowem w dniu 1. VIII. 1920 na czele szwadronu w konnym szyku zdobył wschodnią część wsi Smarzowa, zajętej przez przeważające siły bolszewickie i pod silnym ogniem artyleryjskim i karabinów maszynowych odbrawszy kontrataki, utrzymywał przez 2 godziny w powierzonym sobie odcinku aż do podejścia pomocy i ostatecznego wypełnienia przez cały już pułk zadania.
O bohaterskim czynie ppor. Godlewskiego pamiętano również w Zarysie Historii Wojennej 14-go Pułku Ułanów Jazłowieckich z 1928 r., gdzie na stronie 31 tej publikacji możemy przeczytać, że:
Dnia 1 sierpnia 14-y pułk ułanów stoczył bój pod Smarzowem. Szły tu do szarży szwadrony 1-y, 4-y i techniczny, zmuszając wroga do opuszczenia zajmowanych stanowisk, a następnie paraliżując jego kontrakcję. Za te szarzę dowódca dywizji dziękował przed frontem całej dywizji 4-u szwadronowi i jego dowódcy, podporucznikowi Godlewskiemu.
Autor: Marek Gajewski - Oddział Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku