Instytut Pamięci Narodowej IPN upamiętnił 103. rocznicę wyprawy wileńskiej - Wilno, 19 kwietnia 2022 r. - Aktualności -

– Między innymi bez tej wyprawy wileńskiej, oczywiście bez bitwy Warszawskiej, nie byłoby dziś niepodległej Litwy, nie byłoby niepodległej Łotwy, nie byłoby niepodległej Estonii, nie byłoby niepodległej Polski. Musimy więc z dumą o tym mówić, zwłaszcza, że nie było to jedynie dzieło regularnej armii, ale także „Samoobrony wileńskiej” złożonej z tutejszej ludności – powiedział otwierając koncert Waldemar Tomaszewski, prezes Związku Polaków na Litwie.

– To zwłaszcza Wam – młodzieży – dedykujemy dzisiejszą uroczystość i ten koncert, bo wy jesteście przyszłością – zwrócił się do młodych uczestników wydarzenia Krystian Iwanow, dyrektor Biura Wydarzeń Kulturalnych IPN. To pierwsze zagraniczne wydarzenie organizowane przez powołane niedawno biuro.

Wśród zaproszonych gości była konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie Irmina Szmalec. – Wyprawa wileńska z kwietnia 1919 r. stanowi jedną z trzech najważniejszych i zakończonych spektakularnym sukcesem akcji jazdy Wojska Polskiego w wojnie polsko-sowieckiej 1919-1920-1921 – przypomniała. – Kampania wileńska przez Was wygrana pozostanie na zawsze jedną z najpiękniejszych stronic naszej historii wojskowej i każdy z Was może być dumny, że w niej brał udział – przytoczyła rozkaz dzienny Józefa Piłsudskiego wydany w Lidzie 28 kwietnia 1919 r. Swoje wystąpienie zakończyła cytatem Prymasa Tysiąclecia: „Naród bez dziejów, bez historii, bez przeszłości, staje się wkrótce narodem bez ziemi, narodem bezdomnym, bez przyszłości”.

W wydarzeniu wziął udział także wiceprezes Związku Polaków na Litwie Edward Trusewicz.

Uczestników uroczystości w kontekst historyczny rocznicy wprowadził kilkuminutowy film edukacyjny zrealizowany przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku dotyczący Wyprawy Wileńskiej oraz wykład Waldemara Tyszuka, również z IPN z Białymstoku.

Słuchacze otrzymali również broszurkę autorstwa Aleksandra Smolińskiego „Wyprawa wileńska w kwietniu 1919 r.” przygotowaną przez Oddział IPN w Szczecinie.

Głównym punktem programu był koncert polskiego piosenkarza, pianisty i autora piosenek Mateusza Ziółko wraz z zespołem. Występ wzbudził emocje, zwłaszcza młodszych uczestników koncertu. Nie brakowało też spontanicznych rekcji słuchaczy, typowych dla koncertów rozrywkowych. Mateusz Ziółko zaśpiewał kilka tekstów własnych, ale także New Year’s Day zespołu U2. W komentarzu do piosenki Czesława Niemena Dziwny jest ten świat odwołał się do okoliczności „wyprawy wileńskiej” oraz aktualnej wojny na Ukrainie: To był dzień zwycięstwa nad bolszewikami, którzy chcieli „zatruć” te ziemie. A dzisiaj sytuacja się powtarza.

19 kwietnia 1919 r. Polacy wyparli z Wilna oddziały sowieckie, przywracając Rzeczypospolitej stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego. Polska kawaleria dzielnie odpierała ataki, a do pomocy włączyła się ludność cywilna, która początkowo zaopatrywała żołnierzy w żywność, a następnie sformowała ochotniczy, prawie dwutysięczny oddział. Nieocenioną rolę spełnili w walkach wileńscy kolejarze, którzy blokowali odwrót bolszewickich taborów, a polskiej piechocie pomogli dotrzeć do centrum miasta, tym samym przechylając szalę zwycięstwa na naszą stronę. Decyzja o tej „najśmielszej z naszych operacji wojennych”, jak podsumował bitwę Piłsudski, nie wzięła się wyłącznie z osobistego przywiązania Naczelnika do Wilna. Duży wpływ miała na to także sytuacja polityczna na wschodzie, gdzie ważyły się losy cywilizacji europejskiej. Przyszły Marszałek Polski chciał rozpocząć tym manewrem budowę wielkiej federacji narodów zniewolonych przez Rosję. Misja ta, pomimo wielu zwycięstw, niestety nie udała się i w niedalekiej przyszłości Europa doświadczyła tego konsekwencji.

Nazajutrz uroczystości, przedstawiciele Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku, w składzie: naczelnik Urszula Gierasimiuk i Waldemar Tyszuk zapalili znicze pod grobem ,,Matki i serca syna", czyli matki marszałka Józefa Piłsudskiego i jego serca. Zgodnie z ostatnim życzeniem Piłsudskiego w mauzoleum na wileńskiej Rossie złożono urnę z jego sercem obok ekshumowanych z Sugint, 1 czerwca 1935 roku, szczątków matki marszałka - Marii z Bilewiczów.