E-Księgarnia-
katalog wystawy „Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Kierunek północno – wschodni.” fot. IPN Białystok
Najnowsza publikacja Oddziału IPN w Białymstoku liczy blisko 290 stron i składa się 10 rozdziałów. Pozyskane zdjęcia i materiały pochodzą ze zbiorów min.: Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Państwowego w Białymstoku, Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Muzeum Wojska w Białymstoku, Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, Grajewskiej Izby Historycznej, portalu Polona.pl. Katalog wpisuje się w działania edukacyjne oddziału IPN w Białymstoku, promując i przypominając zarazem wydarzenia takie jak: wyprawa wileńska w 1919 r., walki o Dyneburg w 1919 i 1920 r., walki o Łomżę w lipcu i sierpniu 1920 r., bitwę białostocką w sierpniu 1920 r, Operację niemeńską z września 1920 r., działania lotnicze w wojnie polsko-bolszewickiej czy właśnie epilog wojny jakim było podpisanie Traktatu Pokojowego w Rydze 18 III 1921 r.
Traktat Ryski
18 X 1920 r. doszło do oficjalnego zawieszenia broni między Polską a bolszewicką Rosją oraz rozpoczęcia rokowań pokojowych w Rydze. Było to efektem zwycięskiej Bitwy Niemeńskiej oraz zajęcia Mińska Litewskiego (Białoruskiego) przez Wojsko Polskie 15 X 1920 r.
Przewodniczącym polskiej delegacji był polityk PSL "Piast" Jan Dąbski, innymi członkami byli: Władysław Kiernik z PSL "Piast", Stanisław Grabski reprezentujący Związek Ludowo - Narodowy, Leon Wasilewski i Norbert Balicki reprezentujący - Polską Partię Socjalistyczną, Henryk Strasburger, Michał Wichliński z Chrześcijańskiej Demokracji, Witold Kamieniecki i Adam Mieczkowski z Narodowego Zjednoczenia Ludowego, Ludwik Waszkiewicz z Narodowej Partii Robotniczej. Polskiej delegacji wojskowej przewodniczył generał Mieczysław Kuliński jako reprezentant Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Skład polskiej delegacji zmieniał się, dołączyli min. Stanisław Kauzik, Edward Lechowicz oraz płk Ignacy Matuszewski.
Celem polskiej delegacji było zawarcie traktatu pokojowego, zapewnienie korzystnej granicy na wschodzie respektującej jednak podział etniczny, uzyskanie zwrotu zagarniętych przez Rosję carską jak i bolszewików dóbr kultury, wywalczenie odszkodowań wojennych. Kluczową sprawą była także kwestia wymiany jeńców wojennych i zakładników cywilnych oraz powrót ludności cywilnej do Polski.
W wyniku rokowań z delegacją sowiecką uzgodniono przebieg przyszłej granicy odpowiadający w ogólnym zarysie dawnej granicy po II zaborze z odchyleniami na rzecz Polski na Wołyniu i Polesiu, pozostawiono po stronie rosyjskiej min. ziemię mińską z Mińskiem Litewskim (Białoruskim) - rejon zamieszkały wówczas w znacznej mierze przez ludność polską oraz na południu również posiadające znaczny odsetek Polaków Podole i Żytomierszczyznę.
Traktat pokojowy podpisano oficjalnie 18 III 1921 r. w Rydze pomiędzy Polską , a Rosyjską Socjalistyczną Republiką Sowiecką i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Sowiecką - oznaczało to też oficjalne cofnięcie uznania przez Polskę Ukraińskiej Republiki Ludowej Semena Petlury.
Traktat ze strony polskiej podpisali: Jan Dąbski, Stanisław Kauzik, Edward Lechowicz, Henryk Strasburger i Leon Wasilewski.
Na mocy porozumienia bolszewicy zobowiązali się do zapłaty 30 mln rubli w złocie (czego nigdy nie uczynili) oraz zwrotu zagrabionych dóbr kultury co wypełnili w stopniu jedynie minimalnym. Zwrócono min. kilkadziesiąt tysięcy tomów druków i rękopisów z czasów I RP, arrasy krakowskie i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego.
Do końca 1921 r. wymieniono jeńców wojennych, dodatkowo do Polski na mocy porozumień traktatowych wróciło oficjalnie do 31 V 1924 r. 530 tys. osób cywilnych, natomiast nieoficjalnie z powrotami na własną rękę szacować można liczbę powracających na 1,5 nawet do 2 mln osób.