Z okazji 80. rocznicy deportacji Polaków na Wschód i 81. rocznicy sowieckiej agresji na Polskę w 1939 r., dnia 23 września 2020 r. w Jedwabnem odbyła się konferencja naukowa zorganizowana przez Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku we współpracy z gminą Jedwabne i Urzędem Marszałkowskim zatytułowana „Od paktu Ribbentrop-Mołotow do układu Sikorski-Majski. Losy Polaków pod okupacją sowiecką i na „nieludzkiej ziemi” 1939–1941”.
Celem konferencji było przybliżenie wydarzeń związanych z okresem pierwszej okupacji sowieckiej mających miejsce na wschodnich terenach II RP zajętych przez Związek Sowiecki w wyniku agresji 17 września 1939 r.
Obrady otworzył burmistrz Jedwabnego Adam Niebrzydowski i dyrektor oddziału IPN dr hab. Piotr Kardela. Konferencja zgromadziła młodzież szkolną wraz z nauczycielami, przedstawicieli władz samorządowych i mieszkańców Jedwabnego. Referenci przedstawili wyniki swoich najnowszych badań nad tematyką spotkania. W dwóch sesjach, prowadzonych przez dr. hab. Krzysztofa Sychowicza (naczelnika OBBH w Białymstoku) i dr. Pawła Warota (naczelnika Delegatury IPN Olsztynie), wygłoszono dziesięć referatów.
I sesja
dr Paweł Warot, Deportacje Polaków z terenu Ziemi Łomżyńskiej w latach 1940–1941 w świetle materiałów NKWD
Patrycja Leszczyńska, Losy mieszkańców Jedwabnego i okolic deportowanych w rejony Kazachstanu w latach w 1940–1941. Na podstawie listów i wspomnień
Paweł Kornacki, Okupacja sowiecka w źródłach żydowskich
Dariusz Jarosiński, Jedwabieńskie refleksje
Magdalena Dzienis-Todorczuk, Losy dzieci deportowanych z ziemi łomżyńskiej, po powrocie do Polski w 1946 r., w świetle akt pozostałych po Domu Rozdzielczym dla Dzieci z Repatriacji w Gostyninie
II sesja
dr hab. Karol Sacewicz, Obraz sowieckiej okupacji ziem polskich lat 1939–1941 w prasie i publicystyce konspiracyjnej Biura Informacji i Propagandy KG ZWZ–AK
dr Diana Maksimiuk, Wspomnienia Andrzeja Brochockiego z czasów
II wojny światowej jako przyczynek do badań nad więzieniem białostockim w latach 1939–1941
Michał Ostapiuk, Od Piłsudczyków do Narodowców. Wileńska konspiracja niepodległościowa 1939–1941 r.
Krzysztof Kierski, Sytuacja Kościoła katolickiego na ziemiach II Rzeczypospolitej okupowanych przez Związek Sowiecki w latach 1939–1941
Jarosław Wasilewski, Polscy komuniści w okupowanym przez Sowietów Białymstoku
Zwieńczeniem konferencji było wzruszające wystąpienie Ireny Kuklińskiej-Kasper – najstarszej córki sybiraczki z Jedwabnego, która opowiedziała o tragicznych losach wywiezionej do Kazachstanu rodziny i podziękowała organizatorem za trud konferencyjny.
Po zakończeniu obrad referenci wraz z innymi uczestnikami konferencji, m.in. wicemarszałkiem województwa Markiem Olbrysiem, złożyli kwiaty i zapalili znicze w miejscu upamiętnienia ofiar wywózek w miejskim parku.