Instytut Pamięci Narodowej Kalendarium: Wyroki śmierci na terenie Więzienia Karno-Śledczego w Białymstoku, - 11 września 1946 r. - Aktualności -

               Jak wynika z protokołów wykonania wyroków śmierci 11 września 1946 roku o godz. 20.20 na terenie Więzienia Karno - Śledczego w Białymstoku w obecności podprokuratora – ppor. Ireneusza Bolińskiego, lekarza - Mieczysława Turka, księdza kapelana 18 Dywizji Piechoty - mjr Władysława Rodniaka i dowódcy plutonu egzekucyjnego – ppor. Wiktora Laskowskiego – zostali rozstrzelani: Aleksander Rybnik, Leon Burdyn, Marian Piekarski, Witalis Konikowski, Stanisław Parafianowicz oraz Franciszek Sowulewski. Wszyscy wymienieni na najwyższy wymiar kary zostali skazani 20 lipca 1946 roku przez białostocki Wojskowy Sąd Rejonowy. Wydany werdykt był zwieńczeniem procesu pokazowego odbywającego się w lipcu 1946 roku w gmachu miejscowego Teatru Miejskiego (obecnie kina „Ton”), który w rzeczywistości stanowił pretekst do mordu sądowego. Na ławie oskarżonych zasiedli m.in. (łącznie sądzono wtedy 24 osoby) wyżej wspomniani członkowie Obwodu Suwalsko – Augustowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, aresztowani w marcu i kwietniu 1946 roku głównie (nie licząc A. Rybnika) w powiecie suwalskim - w następstwie sfingowanej rozprawy życie stracili (tych ludzi Bolesław Bierut nie ułaskawił swą decyzją podjętą 27 sierpnia 1946 roku; krótkie biogramy na podstawie: Zbigniew Kaszlej, Bartłomiej Rychlewski – „Słownik biograficzny konspiracji niepodległościowej na Augustowszczyźnie i Suwalszczyźnie 1944 – 1956”, Fundacja Kwartalnika „Wyklęci” 2020; lokalizacja ich dołu śmierci nie jest znana):

- Aleksander Rybnik ps. „Dziki” – ur. 13.12.1906 r. w Starosielcach k. Białegostoku; w czasie okupacji niemieckiej od jesieni 1943 r. Komendant Obwodu AK Białystok – Powiat (funkcję tę pełnił ostatecznie do kwietnia 1945 r.); jako dowódca oddziału AKO „Piotrków” odniósł zwycięstwo 8.07.1945 r. w starciu z siłami komunistycznymi w okolicach miejscowości Ogóły na obszarze Puszczy Knyszyńskiej; następnie zastępca Prezesa Okręgu WiN Białystok; aresztowany w Rybakach 19.04.1946 r. przez grupę pozorowaną; był także Inspektorem suwalsko – augustowskim oraz białostocko – sokólskim struktur podziemia niepodległościowego;

-  Leon Burdyn ps. „Doman” – ur. 6.04.1908 r. w Zaboryszkach (obecnie gm. Szypliszki, pow. suwalski); do późnego lata/wczesnej jesieni 1945 r. w strukturze Suwalskiego Obwodu AKO odpowiadał za funkcjonowanie referatu łączności, natomiast przez kilka tygodni przed pojmaniem go wiosną 1946 r. (dokładnie 13.04.1946 r.) koordynował działaniami dywersyjnymi Suwalsko – Augustowskiego Obwodu WiN;

- Marian Piekarski ps. „Ryś” – ur. 8.01.1927 r. w Berżnikach (obecnie gm. Sejny, pow. sejneński); od 1943 r. goniec II zastępcy Komendanta Obwodu ppor. Mieczysława Ostrowskiego ps. „Kropidło”; w 1944 r. przebywał karnie w KL Soldau; 6.05.1945 r. jako strażnik więzienia w Suwałkach i tamtejszy fryzjer doprowadził do uwolnienia sześciu tamże osadzonych; od czerwca 1945 r. dowódca oddziału ochraniającego wspomnianego „Kropidłę” – wówczas już Komendanta Obwodu AKO Suwałki; kierował od lutego 1946 r. dywersją w batalionie WiN krypt. „Moczary” (okolice m.in. Przerośli i Filipowa) – był pod bezpośrednimi rozkazami Franciszka Sowulewskiego; 27.03.1945 r. został zastępcą Leona Burdyna w jego referacie odpowiedzialnym za sabotaż; 7.04.1946 r. w Przerośli dokonano jego aresztowania, gdy przebywał w domu swej narzeczonej;

- Franciszek Sowulewski ps. „Twardowski” – ur. 14.12.1915 r. w Olszance (gm. Filipów, pow. suwalski); w strukturze AKO dowodził najpierw kompanią, a następnie (od stycznia 1946 r.) batalionem dywersyjnym „Moczary” z dyslokacją na rejon Filipowa; 12.04.1946 r. w trakcie zajęć lekcyjnych w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Suwałkach – by uniknąć pojmania przez funkcjonariuszy – wyskoczył przez okno, jednak w wyniku obrażeń spowodowanych upadkiem został aresztowany;

- Witalis Konikowski ps. „Dąb” – ur. 17.01.1914 r. w m. Wołownia (gm. Jeleniewo, pow. suwalski); w listopadzie i grudniu 1944 r. służył jako suwalski milicjant – później do połowy marca 1945 r., gdy dołączył do podziemia, koordynował pracami posterunku MO w Gibach; od października do marca 1946 r. dowódca kompanii na terenie gminy Jeleniewo; schwytany 31.03.1946 r. w momencie, gdy na polecenie Franciszka Sowulewskiego próbował utworzyć gminne struktury PSL;

-  Stanisław Parafianowicz ps. „Zarzecki” – ur. 16.01.1908 r. w Pawłówce (obecnie gm. Przerośl, pow. suwalski); dowódca kompanii Pawłówka WiN od października 1945 r. do kwietnia 1946 r. – wykonywał polecenia Franciszka Sowulewskiego; wiosną 1946 r. w rodzinnej miejscowości należał do PSL; 12.04.1946 r. PUBP Suwałki dokonało jego aresztowania. 

               Siódmą osobą skazaną na śmierć 20 lipca 1946 r. we wspomnianym procesie był Józef Słowikowski ps. „Kamień”, jednak jemu B. Bierut 27 sierpnia 1946 r. okazał łaskę, wyznaczając karę 8 lat pobytu w zakładzie penitencjarnym. J. Słowikowski przyszedł na świat 18.12.1910 r. w Stanach Zjednoczonych. Ostatecznie zamieszkał we wsi Śmieciuchówka (obecnie gm. Przerośl, pow. suwalski). Dowodził plutonem podległym kompanii Stanisława Parafianowicza. Pojmany 18.04.1946 r.