E-Księgarnia
Delegacja białostockiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej uczciła pamięć Żydów zamordowanych przez Niemców tamtego dnia. Naczelnik Oddziałowego Archiwum IPN Wojciech Fedorowicz oraz historycy zajmujący się naukowo tematyką Żydów podczas II wojny światowej, czyli Paweł Kornacki z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN oraz Magdalena Dzienis-Todorczuk z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN złożyli wiązankę kwiatów pod pomnikiem-kopułą Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej, wraz z Bohdanem Paszkowskim - wojewodą podlaskim oraz przedstawicielami służb mundurowych. W imieniu marszałka kwiaty w miejscu pamięci złożył Krzysztof Szeweluk, zastępca dyrektora Gabinetu Marszałka.
Pod siedzibą Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Mickiewicza w Białymstoku prezentowana była również od 27 czerwca 2022 r. wystawa elementarna IPN "Niemieckie Obozy Zagłady" (dostępna dla zwiedzających przez tydzień).
Wystawa prezentuje najważniejsze informacje na temat niemieckich obozów zagłady Żydów z okresu II wojny światowej:
- rodzaje obozów,
- problematykę „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej",
- mechanizm ludobójstwa.
Osobne plansze poświęcone zostały sześciu obozom zagłady utworzonych przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich, a także ofiarom oraz osobom odpowiedzialnym za popełnione zbrodnie.
Dodatkowo w holu urzędu kolportowano materiały edukacyjne przygotowane przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku.
Rys historyczny
27 czerwca 1941 r. dowodzony przez mjr. Ernsta Weisa niemiecki 309. batalion policji dokonał pacyfikacji dzielnicy żydowskiej. Uzbrojeni w pistolety automatyczne i granaty ręczne Niemcy, rozpoczęli poszukiwania Żydów w plątaninie uliczek sąsiadujących z Wielką Synagogą. Wokół Siennego Rynku, w dzielnicy Chanajki, rozgrywały się tragiczne sceny. Z domów okalających rynek
wyprowadzano Żydów, ustawiano pod murem i rozstrzeliwano. Niemcy wrzucali też granaty do okolicznych domów, więc wkrótce w ogniu stanęła cała dzielnica wokół synagogi (tzw. Schulhof).
W pierwszym dniu okupacji Białegostoku Niemcy zamordowali ok. 2️ tys. Żydów.
Tego samego dnia, 27 czerwca 1941 r., dowódca wojsk niemieckich wezwał naczelnego rabina Białegostoku dr. Gedaliego Rozemana i nakazał mu utworzenie rady złożonej z dwunastu Żydów. W ten sposób powstał Judenrat, czyli organ administracyjny społeczności żydowskiej całkowicie podległy okupantowi. Kolejne zbrodnie na ludności żydowskiej Niemcy popełnili już tydzień po pacyfikacji Schulhofu – 3 lipca 1941 r. w lesie na pobliskich Pietraszach, dokonali mordu na przedstawicielach inteligencji żydowskiej przedwojennego Białegostoku. Życie straciło ok. 300 mężczyzn. Do kolejnej odsłony niemieckiego terroru doszło dziewięć dni później, ponownie na Pietraszach. Tym razem rozstrzelano ok. 2–5 tys. osób.
Na początku lipca 1941 r. władze niemieckie zarządziły, że wszyscy Żydzi powyżej 10. roku życia mają obowiązek nosić żółtą gwiazdę przyszytą z przodu na lewej piersi i na plecach. Rozporządzenie o utworzeniu getta zostało wydane 26 lipca 1941 r. Żydzi mieli 5 dni na przeniesienie do wyznaczonego obszaru między ulicami: Lipową, Przejazd, Poleską i Sienkiewicza. Bramy getta zamknęły się 1 sierpnia 1941 r. Uwięziono w nim ok. 50–60 tys. Żydów z miasta i okolicznych miejscowości.
Codzienność okupacyjnej rzeczywistości stanowiły masowe egzekucje, pojedyncze zabójstwa, aresztowania. Ów terror miał na celu zastraszenie miejscowego społeczeństwa, zmuszenie go do bezwzględnego posłuszeństwa, zapobieżenie tworzeniu się ruchu oporu i wszelkich form walki z okupantem.