E-KsięgarniaDziałania IPN związane z 100. rocznicą plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu
Pamięć o plebiscycie 1920 r. na Warmii, Mazurach i Powiślu kultywowana jest przez IPN już od dłuższego czasu. W 2018 r. w związku z obchodami rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości we wsi Groszki eksponowana była wystawa autorstwa historyka olsztyńskiej Delegatury Instytutu Krzysztofa Kierskiego pt. „Plebiscyt 1920 roku. Walka o polskość Warmii, Mazur i Powiśla”. Wówczas też dr hab. Piotr Kardela dyrektor Oddziału IPN w Białymstoku dokonał zasadzenia w Groszkach „Dębu Niepodległości”.
Obchody 100. rocznicy plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu zainaugurowane zostały 4 lipca br. podczas wizyty w Olsztynie prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawickiego, który przemawiając na Placu Konsulatu Polskiego wyjaśnił znaczenie plebiscytu, wskazując jednocześnie na prześladowania niemieckie działaczy warmińskich i mazurskich, na niemieckie manipulacje, na działalność terrorystyczną niemieckich bojówek.
Następnie 9 lipca podczas odbywającej się w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” im. Prof. Janusza Kurtyki w Warszawie konferencji prasowej, przed dziennikarzami redakcji m.in. TVP Info, Polskiego Radia 24, Polskiej Agencji Prasowej zaprezentowane zostały przedsięwzięcia IPN związane z 100. rocznicą plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. W spotkaniu udział wzięli dr Jarosław Szarek, prezes IPN, prof. Mirosław Golon, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku, dr Paweł Warot, naczelnik Delegatury IPN w Olsztynie oraz Krzysztof Kierski pracownik olsztyńskiej Delegatury IPN, współautor wystawy „Plebiscyt 1920 roku. Walka o Polskość Warmii, Mazur i Powiśla” oraz autor okolicznościowego wydawnictwa pt. „Plebiscyt 1920 roku”.
10 lipca w jednej ze wsi, która w plebiscycie 1920 r. opowiedziała się za Polską, w Lubstynku odsłonięto tablicę pamiątkową ufundowaną przez IPN oraz otwarta została wystawa plenerowa pt. „Plebiscyt 1920 roku. Walka o polskość Warmii Mazur i Powiśla”. Obecny na uroczystości w Lubstynku prezes IPN dr. Jarosław Szarek powiedział: „Dzisiaj oddajemy hołd tym, którzy mimo niemieckich szykan i przemocy, opowiedzieli się za Polską. Wymagało to ogromnej odwagi. Lubstynek, obok kilku innych miejscowości, jest symbolem tej odwagi. Plebiscytowe zmagania o Polskę nie były walką zbrojną, ale były równie zacięte. Jak zauważył, wymagały one od polskiej ludności i działaczy plebiscytowych ogromnego heroizmu, ze względu na skierowany przeciwko nim terror, a także gigantyczną dysproporcję sił. Nie decydował o wynikach plebiscytu karabin, okopy, naboje. Decydowały miliony marek, miliony egzemplarzy niemieckiej prasy, która codziennie zohydzała Polskę, pokazując dopiero co przywróconą na mapę Europy po wiekowej niewoli ojczyznę jako państwo tymczasowe, byle jakie, biedne, które wkrótce przestanie istnieć rozgromione przez armię bolszewickiej Rosji”.
W Lubstynku pod tablica memoratywną kwiaty złożyli dr hab. Piotr Kardela dyrektor białostockiego Oddziału IPN oraz dr Paweł P. Warot naczelnik olsztyńskiej Delegatury. Tego dnia wśród przybyłych gości kolportowane było wydawnictwo okolicznościowe przygotowane przez Krzysztofa Kierskiego, historyka z olsztyńskiej Delegatury.
Finał obchodów rocznicy plebiscytu miał miejsce w Olsztynie 11 lipca, a zatem w stulecie wydarzenia. Tego dnia od rana pracownicy olsztyńskiej Delegatury IPN udzielali na temat plebiscytu wywiadów do mediów. Zainteresowanie rocznica było spore, tym bardziej, że od dwóch tygodni w codziennej audycji radiowej pracownik olsztyńskiej Delegatury IPN Krzysztof Kierski przybliżał słuchaczom tematykę plebiscytu. Już 11 lipca dr Paweł P. Warot, naczelnik Delegatury mówił na temat tego wydarzenia m.in. w „Porannych pytaniach” w Polskim Radiu Olsztyn.
O godz. 9.45 w hallu Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w obecności Artura Chojeckiego, wojewody warmińsko-mazurskiego oraz dr. Pawła P. Warota, naczelnika Delegatury IPN w Olsztynie, Marka K. Nowackiego kuratora oświaty otwarta została wystawa pt. „Plebiscyt 1920 roku. Walka o polskość Warmii i Mazur”.
Otwarciu wystawy towarzyszyła licznie przybyła widownia oraz dziennikarze.
O godz. 10.00 rozpoczęła się uroczysta sesja naukowa podczas, której wysłuchano wykładów historyków z olsztyńskiej Delegatury:
Krzysztof Kierski – „Plebiscyt 1920 roku na Warmii i Mazurach”,
Sebastian Nowakowski – „Plebiscyt 1920 roku na Warmii i Mazurach wedle relacji świadków wydarzeń”.
Następnie po części naukowej, uczestnicy uroczystości przeszli do kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa rozpoczęła się o godzinie 11.00 rozpoczęta została celebrowana przez ks. abp. dr Edmunda Piszcza uroczysta msza święta.
Po mszy świętej mieszkańcy Olsztyna przeszli w pochodzie ulicami miasta na Plac Konsulatu Polskiego pod Kolumnę Orła Białego, gdzie miały miejsce okolicznościowe przemówienia, m.in. wojewody warmińsko-mazurskiego Artura Chojeckiego, który mówił o polskości Warmii i Mazur, o wielowiekowej akcji germanizacyjnej władz pruskich, starosty olsztyńskiego Adama Abako, wicemarszałka województwa warmińsko-mazurskiego Mirona Sycza oraz prezydenta Olsztyna Piotra Grzymowicza. Po tym nastąpiło składanie wieńców pod pomnikiem. Uroczystościom na placu towarzyszył koncert Orkiestry Wojska Polskiego.
Tego dnia delegacja pracowników IPN złożyła jeszcze wiązanki kwiatów pod tablicą upamiętniającą plebiscyt 1920 r. znajdującą się na Domu Polskim – pomniku polskości, a także przy pomniku mazurskiego działacza plebiscytowego, zabitego przez niemieckich bandytów, Bogumiła Linki.
Swoistego podsumowania wydarzeń związanych z plebiscytem na Warmii, Mazurach i Powiślu oraz przedsięwzięć IPN związanych z jego upamiętnieniem dokonał tego dnia dr Paweł P. Warot, naczelnik olsztyńskiej Delegatury w popołudniowym programie redaktora Tadeusza Płużańskiego pt. „Gość radia 24”.
Materiał z relacji tego dnia pojawił się też w głównym wydaniu Wiadomości TVP, a także w cogodzinnym serwisie TVP Info.