Instytut Pamięci Narodowej 102. rocznica wyzwolenia Białegostoku z rąk zaborców – Białystok, 19 lutego 2021 - Aktualności -

W połowie 1915 r. wojska niemieckie wyparły z Białegostoku Rosjan i to pod ich okupacją miasto znajdowało się w dniu 11 listopada 1918 r., gdy zawarty został rozejm w Compiègne kończący działania zbrojne w ramach I wojny światowej. W dniu zakończenia konfliktu na terenach formalnie należących do rozpadającego się Imperium Rosyjskiego - w Estonii, na Łotwie, Litwie, Białorusi i Ukrainie - wciąż znajdowały się tysiące żołnierzy niemieckich. Ich ewakuację do Prus Wschodnich przez ziemie północno-wschodniej Polski zagwarantowała umowa białostocka podpisana 5 lutego 1919 r., która pozostawiła Białystok pod tymczasową kontrolą niemiecką - do czasu zakończenia ewakuacji. W związku z tymi wydarzeniami, Wolność dotarła do Białegostoku dopiero 19 lutego 1919 r. O godzinie 4 nad ranem miasto opuścili ostatni niemieccy żołnierze. Na nadejście Wojska Polskiego białostoczanie gromadzący się na ulicach, a zwłaszcza na rynku, musieli jeszcze trochę poczekać - pierwsze patrole weszły do miasta około godziny 9 wieczorem. Mimo późnej pory, ciemności i zimna potęgowanego przez siąpiący nieustannie od wielu godzin deszcz, białostoczanie zgotowali polskim żołnierzom gorące - entuzjastyczne powitanie wraz z poczęstunkiem w jednej z najlepszych cukierni w mieście.

Wolność nie została niestety w Białymstoku na długo. 28 lipca 1920 r. miasto opanowali bolszewicy. Dopiero 22 sierpnia zostało ono ponownie wyzwolone przez 1. Pułk Piechoty Legionów, który w bitwie białostockiej strał się z jednostkami 16. i 3. Armii sowieckich wycofujących się spod Warszawy.

Upamietniając te doniosłe wydarzenia w ich 102. rocznicę, delegacja pracowników Oddziału IPN w Białymstoku złożyła uroczyście kwiaty pod pomnikiem Marszałka Józefa Piłsudskiego na Rynku Kościuszki w Białymstoku oraz (wspólnie z wojewodą podlaskim Bohdanem Paszkowskim) pod pomnikiem szesnastu białostoczan zamordowanych przez wycofujących się sowietów 20 sierpnia 1920 r. przy ul. Gen. Stanisława Maczka w Białymstoku.